अफगानिस्तानको भित्री तथ्य

 

पाँच वर्षको काबुल बसाइमा मैले देखेभोगे अनुसार, अफगानिस्तानको यो अवस्थाका लागि जति स्थानीय नेता, राजनीतिज्ञ, पावर–ब्रोकर र युद्ध–नाइकेहरूको गल्ती छ, विदेशीहरूको पनि त्यति नै छ । उदाहरणका लागि, करोडौं खर्च गरेर बनाइएका धेरै स्कुल रित्तारित्तै थिए, तिनमा कि विद्यार्थी थिएनन् कि त शिक्षक । सहरनजिककै स्कुलहरूमा समेत यस्तै समस्या थियो । सन् २०१३ मा हेरातनजिकै कारोख जिल्लाको एउटा स्कुलमा जाँदा छात्राहरूका लागि छुट्टै ट्वाइलेट नहुनाले गर्दा ६ कक्षापछि उनीहरूले पढाइ छाड्ने गरेको पाइयो । अफगानिस्तानमा स्कुल र बालिका शिक्षालाई पश्चिमी देशहरूले आफूले गरेको लगानीको राम्रो उदाहरणका रूपमा सधैं देखाएका हुन् । तर त्यसबारे के भइरहेको छ भनी जान्न कहिल्यै चेष्टा भएन, गरिएन ।

अमेरिकी सेनाको ज्यादती र उत्पीडनबारे धेरै लेखिएको छ । ‘सिभिलियन क्याजुल्टी’ होस् या विशेष बलको अपरेसनमा, अमेरिकी सैनिकहरूले धेरै गैरसैनिकको हत्या गरेका हुन् । धेरैलाई गलत आरोपमा वर्षौं थुनेका र यातना दिएका हुन् । ती सबैको हिसाब हुनै बाँकी छ । यस्तै हर्कतले गर्दा अमेरिका र काबुल प्रशासनविरुद्ध धेरै अफगानमा वितृष्णा पैदा भएको हो । ‘हार्ट्स एन्ड माइन्ड्स’ जित्ने भन्दाभन्दै उनीहरूले युद्ध हार्न पुगे ।

भ्रष्टाचारको त कुरै नगरौं, तर त्यसलाई व्याप्त बनाउनमा अमेरिका र पश्चिमी देशहरूको पनि ठूलो भूमिका छ । राष्ट्रपति भएपछि बाराक ओबामाले दुई वर्षका लागि अमेरिकी सैनिकको संख्या झन्डै तीन गुणाले बढाए । त्योसँगै कन्ट्रयाक्टर, कन्सल्ट्यान्ट आदि पनि बढे; पैसाको खोलो पनि बढ्यो । जम्माजम्मी अहिलेसम्म पुनर्निर्माणमा, अमेरिकाको मात्रै, झन्डै १४५ अर्ब डलर खर्च भएको सरकारी तथ्यांक छ । दाताहरूको दानमा अडेको छ अफगानिस्तानको अर्थतन्त्र, जसको अहिले पनि १० खर्ब डलर ऋण छ । ८० प्रतिशत सरकारी खर्च दाताहरूबाटै आउँथ्यो । भ्रष्टाचार अमेरिकीदेखि सुरु भएर अफगान राष्ट्रपति हुँदै काबुलको सडकमा रहेका ट्राफिकहरूसम्म व्याप्त थियो । भ्रष्टाचारमा अमेरिकीहरू आफैंको कति हात छ, रक्षा मन्त्रालयको अनुसन्धान केन्द्र सिगारले निकालेका रिपोर्टहरू हेरे प्रस्ट हुन्छ । काबुल बैंकको घोटालाको कुरा होस् या नभएको प्रहरी चौकीमा गएको खर्च वा सरकारी कर्मचारी, मिलिसिया, नेता आदिलाई दिने गरिएको घूस, सबैमा अमेरिकाको केही न केही हात त रहेकै हुन्थ्यो । कारण, अमेरिकाले पैसाकै बलमा युद्ध जित्न खोजेको थियो ।