मणिपुर द्वन्द           \

 

केही दिनअघि मणिपुरबाट आउनुभएको टोलीसँग भेट भएको थियो। मणिपुर द्वन्दको बिषयमा चासो हुनु स्वाभाविक नै भयो। मणिपुर द्वन्दको बिषयमा चासो राख्दा उहाँहरूले यो बताउनुभयो।

 

मणिपुरमा द्वन्द्व रातारात भड्किएको भने होइन । विभिन्न कारकतत्वको जटिल जालोले वर्तमान अवस्था निम्त्याउन योगदान पुर्‍याएको छ । तथापि मुख्य कारक जनसांख्यिकीय असन्तुलन नै हो । मेइतेईहरूको जनसंख्या ५३ प्रतिशत भए पनि राज्यको १० प्रतिशत भूमिमा मात्रै सीमित रहन बाध्य पारिएको छ। जनसंख्यामा कुकीको हिस्सा केवल १६ प्रतिशत छ (नागाहरूसहित २४ प्रतिशत) तर उनीहरूले राज्यको ९० प्रतिशत भूमि नियन्त्रण गर्छन् ।

 

कुकी र नागाहरूलाई (जो अधिकांश इसाई हुन्) भारतको जटिल भूमिअधिकार प्रणालीअन्तर्गत उनीहरूको इलाकामा कुकीबाहेक अरुले भूमि खरिद गर्न वा बसोवास गर्न पाउँदैनन् । यो तथ्यले द्वन्द्वलाई अझ जटिल बनाएको छ । मेइतेईहरूलाई, जो मुख्यतया हिन्दू हुन् (यद्यपि केही क्रिस्चियन पनि छन्), त्यस्तो कुनै आरक्षण वा विशेषाधिकार प्राप्त छैन । मार्चमा मणिपुर उच्च अदालतले राज्य सरकारलाई अनुसूचित जनजातिको दर्जा र यसबाट प्राप्त हुने राजनीतिक एवं आर्थिक अधिकार मेइतेईहरूलाई पनि प्रदान गर्न १० वर्ष पुरानो सिफारिशलाई अगाडि बढाउन निर्देशन दियो ।

 

यसले कुकी क्षेत्रमा विरोध प्रदर्शनको लहर सुरु गर्‍यो।